In Nederland groeit het aantal mensen dat een beroep doet op bijstand. Het vangnet is er voor wie tijdelijk in financiële moeilijkheden verkeert, maar het roept ook steeds meer vragen op. Is het terecht dat mensen geld ontvangen zonder iets terug te doen voor de samenleving? Bram, een 27-jarige professional, vindt van niet. Hij heeft een duidelijke visie: wie bijstand ontvangt, zou verplicht vrijwilligerswerk moeten doen. “Je krijgt geld van de maatschappij, dan is het alleen maar logisch dat je ook iets teruggeeft,” zegt Bram.

Volgens Bram zou vrijwilligerswerk niet alleen bijdragen aan de gemeenschap, maar ook aan de persoonlijke ontwikkeling van bijstandsgerechtigden. “Vrijwilligerswerk biedt structuur, helpt om eenzaamheid te voorkomen en kan zelfs nieuwe vaardigheden ontwikkelen. Waarom zou je niet iets terugdoen als je de kans hebt om anderen te helpen en jezelf verder te ontwikkelen?” Bram gelooft dat dit zowel voor de mensen in bijstand als voor de samenleving voordelen biedt. Hij wijst op sectoren zoals zorg en onderwijs, waar vrijwilligers hard nodig zijn, en ziet het als een win-win situatie: bijstandsgerechtigden helpen en tegelijkertijd werkervaring opdoen die hen misschien zelfs naar een betaalde baan kan leiden.

Er is echter een belangrijke tegenstroom van kritiek. Veel mensen vinden het niet eerlijk om van bijstandsgerechtigden te eisen dat zij verplicht vrijwilligerswerk doen. Zij wijzen op de extra druk die dit legt op mensen die al te maken hebben met financiële zorgen, psychische problemen of een gebrek aan perspectief. “De gedachte dat je iemand verplicht te laten werken, terwijl diegene al worstelt, voelt als een extra last,” zegt een criticus. Bram heeft daar een ander idee over. “Vrijwilligerswerk is geen straf, het is juist een kans om weer iets te betekenen voor anderen en jezelf te ontwikkelen. En het helpt tegen die vaak onzichtbare eenzaamheid die veel mensen in de bijstand ervaren,” aldus Bram. Volgens hem maakt zelfs een paar uur per week al een groot verschil.

Toch blijft de vraag of dit geen bedreiging vormt voor reguliere banen. Bram maakt zich daar geen zorgen over. “Er zijn genoeg sectoren waar vrijwilligers absoluut niet in de weg staan van betaalde arbeid, zoals groenvoorziening of het onderwijs. Die plekken komen niet vanzelf in beweging zonder de hulp van vrijwilligers,” legt hij uit. Wat Bram betreft is het juist een kans voor bijstandsgerechtigden om werkervaring op te doen, iets wat voor velen anders moeilijk te bereiken is. “Dit is geen dwang, dit is juist een opstap.”

Het idee van verplichte tegenprestatie heeft echter een ethische kant. Kan het eigenlijk wel, iemand verplichten om iets terug te doen voor de samenleving, terwijl diegene al afhankelijk is van steun? Sommige critici zien dit als een vorm van dwangarbeid. Bram reageert hierop resoluut: “Dwangarbeid? Nee, dit is een kans om iets positiefs te doen met je leven. Het gaat er niet om iemand te straffen, maar om iemand te helpen om weer mee te draaien in de samenleving.” Wel is hij van mening dat goede begeleiding essentieel is, om te voorkomen dat mensen overbelast raken door de extra verplichting.

De discussie over verplichte tegenprestaties leeft niet alleen onder burgers, maar ook in de politiek. Verschillende gemeenten hebben verschillende regels voor bijstand, en sommige eisen wel een tegenprestatie, terwijl anderen dat niet doen. Bram ziet dat als een onterecht verschil. “Waarom zou iemand in de ene gemeente wel moeten werken voor zijn bijstand en in de andere niet? Er moet een uniforme regeling komen,” zegt hij. Hij vindt dat iedereen die van de bijstand afhankelijk is, gelijk behandeld moet worden, ongeacht waar ze wonen.

Dit debat raakt de kern van een groter vraagstuk: moet een bijstandsuitkering zonder voorwaarden worden verstrekt, of is het redelijk om een tegenprestatie te vragen? Bram is van mening dat het laatste het geval is. “De samenleving draagt bij aan jouw inkomen, dus het is logisch om iets terug te geven. Iedereen kan op zijn eigen manier bijdragen,” zegt hij. Al zou het voor sommigen kunnen voelen als een extra druk, vindt Bram dat het juist meer betrokkenheid met de samenleving creëert.

Hoewel de discussie zeker niet eenvoudig is, legt Brams visie een nieuwe invalshoek op tafel. Enerzijds biedt het verplichten van vrijwilligerswerk voordelen zoals het versterken van de betrokkenheid bij de samenleving en het opdoen van werkervaring; anderzijds blijft de druk op kwetsbare mensen een gevoelig punt. Maar voor Bram is het duidelijk: “Als je bijstand ontvangt, is het niet meer dan normaal om iets terug te doen. Samen zorgen we ervoor dat niemand er alleen voor staat.” En met die woorden blijft de discussie rondom verplicht vrijwilligerswerk voor bijstandsgerechtigden voorlopig in volle gang.

Foto is ter illustratie